20 lat Zakładu Ekologii Morza IO PAN (1993 – 2012)
|
Historia Ekologia i badania ekologiczne były obecne w działalności naukowej Instytutu Oceanologii PAN od momentu jego powołania w 1983rOd roku 1985 istniała w strukturach Instytutu samodzielna Pracownia Ekosystemów Arktyki. W 1993r w IOPAN powołano Zakład Ekologii Morza, który rozwinął badania planktonu i bentosu obszarów polarnych – głównie europejskiej Arktyki, ale rozpoczął też badania morskich osadów przepuszczalnych w różnych rejonach świata. Zakład liczył początkowo 5 pracowników (docent, doktor i trzech magistrów) po 20 latach liczy 20 pracowników (1 profesor, 4 profesorów PAN, 7 adiunktów, 6 asystentów i 2 pracowników technicznych) z tej liczby 9 osób na etatach z projektów Specyfika Każdy spośród etatowych pracowników Zakładu Ekologii ma swoją specjalność taksonomiczną - weryfikowaną międzynarodowo – co pozwala na prowadzenie badań ekologicznych nie tylko w odniesieniu do wybranych gatunków czy grup gatunków, ale również na poziomie biocenoz. Zespoły badawcze dysponują potencjałem do identyfikowania składu gatunkowego mikroplanktonu, zooplanktonu, a spośród bentosu, do oznaczania na poziomie gatunku takich ważnych grup systematycznych jak otwornice, mszywioły, skorupiaki wieloszczety, szkarłupnie, mięczaki, stułbiopławy i nicienie. Taksonomiczna wiedza traktowana jest jako podstawowe narzędzie, przy pomocy którego podejmowane są projekty badawcze z zakresu ekologii ewolucyjnej, dynamicznej i populacyjnej. Zespół od początku swego istnienia działa aktywnie w Europejskiej Sieci Doskonałości ds. Różnorodności Biologicznej Morza (kolejne jej wcielenia w programach Unii Europejskiej: BIOMARE, MARBEN i MARBEF) oraz we współpracy międzynarodowej w projektach norweskich, niemieckich i kanadyjskich. Zakład brał aktywny udział w wielkim globalnym projekcie Cenzus of Marine Life a ostatnio włączył się w podobną inicjatywę - projekt Encyklopedia of Life. Pomiar aktywności Pracownicy Zakładu (średnia wieku 40 lat, 60% kobiet) co roku składają co najmniej 10 wniosków grantowych do krajowych i międzynarodowych funduszy, średni poziom sukcesu to 40%. Dorobek zespołu ekologii przez ostatnie 20 lat (co daje 173 lata pracy) to 313 publikacji filadelfijskich (średnio 1,7 publikacji na osobę rocznie), mediana cytowań na członka zespołu to 120 (dwie osoby mają ponad 1000) a średni indeks H= 7 – dane po odrzuceniu autocytowań. . Zakład wypromował do dziś 15 doktorów, a we współpracy z Uniwersytetem Gdańskim prowadził opiekę nad 36 pracami magisterskimi. Nauka Obecnie tematyka badań Zakładu, tak jak na początku, koncentruje się na zagadnieniach różnorodności biologicznej w morzach szelfowych i jej związku ze zmianami klimatu. Nowe kierunki badań rozwijane w Zakładzie to paleooceanografia, analizy sieci troficznych, ekologia chemiczna (związana z badaniem zakwaszenia oceanu) i socjoekonomia dóbr i usług świadczonych przez ekosystemy morskie. Do ważnych osiągnięć naukowych można zaliczyć m.in.: - opisanie kilkunastu nowych dla nauki gatunków zwierząt morskich; - pierwsze dane o bogatym zasiedleniu litoralu w wysokiej Arktyce i opracowanie systemu oceny wrażliwości wybrzeży Arktycznych na rozlewy ropy naftowej; - odkrycie, że bentos zatok przylodowcowych, podlega reakcji na stres środowiskowy wg. modelu znanego ze środowisk zanieczyszczonych (Pearsona-Rosenberga); - przedstawienie konsekwencji napływu wód atlantyckich w rejon Spitsbergenu dla żerowania drapieżników i zmian w sieci troficznej; - wykazanie roli meiofauny w funkcjonowaniu ekosystemów plaż piaszczystych; - wykazanie roli otwornic jako wskaźnika lokalnych zmian położenia frontu polarnego; - przedstawienie metody waloryzacji biologicznej i opublikowanie pierwszego Atlasu Siedlisk Dna dla Polskich Obszarów Morskich. Popularyzacja nauki Zakład był wśród inicjatorów Pikniku Naukowego w Gdyni (1999), który przeobraził się w Bałtycki Festiwal Nauki. W Trójmieście organizujemy zawody w identyfikacji fauny i flory Bioblitz, prowadzimy wykłady w Sopockim Towarzystwie Naukowym, prezentacje dla szkół i organizacji pozarządowych. Zakład brał udział w realizacji kilkunastu filmów przyrodniczych różnych zespołów realizatorskich z TV. Co roku przyjmujemy uczniów i studentów na praktyki i opiekujemy się pracami na olimpiady przedmiotowe. Strona internetowa prezentuje m.in. spis publikacji, mapy i tabele z informacjami o zbieranych materiałach naukowych i wiele raportów z wykonanych projektów. |
